Σε προηγούμενο άρθρο αναφερθήκαμε στην υποχρέωση όλων των αμερικανών πολιτών να κάνουν δήλωση τραπεζικών καταθέσεων που διατηρούν εκτός ΗΠΑ (FBAR) στις αμερικανικές αρχές κάθε χρόνο, εφόσον οι λογαριασμοί είχαν συνολικό υπόλοιπο άνω των 10,000 δολαρίων σε οποιαδήποτε μέρα του έτους. Το θέμα των off-shore τραπεζικών καταθέσεων είναι ένα από τα πιο καυτά ζητήματα με τα οποία ασχολούνται οι φορολογικοί δικηγόροι στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, μια και τα πρόστιμα για μη-δήλωση καταθέσεων είναι δρακόντια.

Όλα ξεκίνησαν από τις ελβετικές τράπεζες και συγκεκριμένα την UBS, που κατηγορήθηκε ότι ενθάρρυνε αμερικανούς πολίτες στο να διατηρούν μυστικούς λογαριασμούς στην ελβετία χωρίς να πληρώνουν φόρους επί των τόκων που είχαν από τις καταθέσεις τους. Μετά από μια μακρόχρονη έρευνα από τις αμερικανικές φορολογικές υπηρεσίες, οι αμερικανικές αρχές συμβιβάστηκαν με την ελβετική τράπεζα που παρέδωσε τα στοιχεία αμερικανών που διατηρούσαν καταθέσεις στην ελβετία καθώς και πρόστιμο 780 εκατομμυρίων. Ο αμερικανός Bradley Birkenfeld, πρώην υπάλληλος της UBS που έδωσε στοιχεία στις αμερικανικές φορολογικές υπηρεσίες σχετικά, πήρε αμοιβή 104 εκατομμυρίων δολαρίων από την αμερικανική κυβέρνηση. Σήμερα, το Foreign Account Tax Compliance Act, γνωστό και ως FATCA, υποχρεώνει τις τράπεζες που δραστηριοποιούνται εκτός ΗΠΑ να ψάχνουν να βρουν τυχόν αμερικανούς που διατηρούν λογαριασμούς και να παραδίδουν τα στοιχεία τους στις αμερικανικές αρχές. Το αντίκτυπο του FATCA έχει φτάσει μέχρι και την ελλάδα – πρόσφατα όλοι οι πελάτες της citibank ελλάδας έλαβαν ένα γράμμα που τους ρωτά σχετικά με το αν υπάγονται στην αμερικανική φορολογική νομοθεσία. Οι αμερικανικές αρχές ελπίζουν ότι το FATCA θα υποχρεώσει τελικά τους αμερικανούς να δηλώνουν τις καταθέσεις τους όπως οφείλουν στις αμερικανικές αρχές.

Πολύς κόσμος όμως, για διάφορους λόγους δεν έχει κάνει τις ετήσιες δηλώσεις FBAR. Η αμερικανική νομοθεσία προβλέπει ποινικές κυρώσεις και φυλάκιση μέχρι πέντε χρόνια για μη-δήλωση FBAR, καθώς και αστικές κυρώσεις και πρόστιμο που φτάνει μέχρι και το 50% του μέγιστου ποσού που είχε κάθε λογαριασμός κατά τη διάρκεια κάθε έτους για το οποίο δεν έγινε δήλωση. Δηλάδή το πρόστιμο μπορεί να υπερβαίνει κατά πολύ το υπόλοιπο που διατηρεί κάποιος στο λογαριασμό του, αν δεν έχει κάνει δηλώσεις κατά τη διάρκεια πολλών ετών για παράδειγμα.

Για να διευκολύνει όσους δεν ήταν συνεπείς στο παρελθόν, η αμερικανική κυβέρνηση έκανε ένα πρόγραμμα αμνηστίας, πρώτα το 2009, μετά το 2011 και τέλος το 2012. Η αμνηστία αυτή απαλλάσσει όσους μπουν στο πρόγραμμα από ποινικές ή διοικητικές κυρώσεις που σχετίζονται με μη δήλωση FBAR, υπό την προϋπόθεση ότι (1) Ο αιτούμενος μπήκε στο πρόγραμμα αμνηστίας πριν μπει στο στόχαστρο των αμερικανικών αρχών (2) Ο αιτούμενος κάνει τώρα ειλικρινείς δηλώσεις για όσα όφειλε να είχε κάνει στο παρελθόν (3) Ο αιτούμενος πληρώνει ένα διοικητικό πρόστιμο ίσο με το 27.5% του μεγίστου υπολοίπου των τραπεζικών καταθέσεων που διατηρούσε εκτός ΗΠΑ και δεν δήλωσε στις αμερικανικές αρχές. (Σε ορισμένες περιπτώσεις, το πρόστιμο μπορεί να είναι χαμηλότερο). Όσοι έκαναν ειλικρινείς φορολογικές δηλώσεις στις ΗΠΑ και πλήρωναν κανονικά τους φόρους τους, αλλά χωρίς να δηλώνουν τις τραπεζικές καταθέσεις απαλλάσονται από το πρόστιμο και δεν χρειάζονται να κάνουν χρήση της αμνηστίας.

Για πολλούς όμως, ειδικά όσους διαμένουν εκτός ΗΠΑ και δεν ήταν συνεπείς στις υποχρεώσεις τους σχετικά με τη δήλωση τραπεζικών καταθέσεων, ένα πρόστιμο του μεγέθους του 27.5% επί των καταθέσεων φαντάζει εξωπραγματικό. Μετά από διαμαρτυρίες ετών από χιλιάδες εξοργισμένους αμερικανούς-κατοίκους εξωτερικού, η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα επιδείξει μεγαλύτερη επιείκια σε όσους αμερικανούς μένουν μόνιμα εκτός ΗΠΑ και η μη συμμόρωση τους με την αμερικανική νομοθεσία δεν είχε γίνει με σκόπιμα (“non-willful”). Έτσι όσοι αμερικανοί πολίτες ανήκουν σε αυτή τη κατηγορία μπορούν να κάνουν εκπρόθεσμες δηλώσεις χωρίς να κινδυνεύουν από τα δρακόντια πρόστιμα που προβλέπει η αμερικανική νομοθεσία.

Η αμερικανική υπηκοότητα εκτός από δικαιώματα έχει και σημαντικές υποχρεώσεις που αφορούν όλους τους αμερικανούς πολίτες. Η πιο σημαντική υποχρέωση είναι η υποχρέωση για υποβολή φορολογικών δηλώσεων στις ΗΠΑ κάθε χρόνο, καθώς και η υποχρέωση για δήλωση τραπεζικών λογαριασμών που διατηρούν αμερικανοί πολίτες σε τράπεζες εκτός ΗΠΑ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ίσως η μόνη αναπτυγμένη χώρα που εξασκεί το δικαίωμα φορολόγησης πολιτών που διαμένουν εκτός της χώρας.

Η αμερικανική φορολογική νομοθεσία απαιτεί από τους περισσότερους αμερικανούς πολίτες (και μονίμους κατοίκους ΗΠΑ με πράσινη κάρτα) που έχουν εισοδήματα να κάνουν φορολογική δήλωση στις ΗΠΑ, ακόμα και αν αυτά τα εισοδήματα προέρχονται από δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός των ΗΠΑ και ακόμα και όταν ο αμερικανός πολίτης διαμένει μόνιμα εκτός ΗΠΑ. Υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις για όσους αμερικανούς πολίτες έχουν εισοδήματα κάτω από ένα ελάχιστο όριο – για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το ποιος υποχρεούται να κάνει φορολογική δήλωση στις ΗΠΑ, μπορείτε να δείτε το site του IRS στο http://www.irs.gov/uac/Do-I-Need-to-File-a-Tax-Return%3F. Σε γενικές γραμμές, όσοι αμερικανοί πολίτες ζουν στην ελλάδα και έχουν ετήσιο οικογενειακό εισόδημα άνω των 10,400 δολαρίων (περίπου 9,599 ευρώ) (για άγαμους) ή 20,800 δολάρια (περίπου 19,198 euro) (για έγγαμους) πρέπει να κάνουν φορολογική δήλωση στις ΗΠΑ. Τα ελάχιστα όρια είναι λίγο μεγαλύτερα για άτομα άνω των 65 και αλλάζουν λίγο από χρόνο σε χρόνο, οπότε καλό είναι να κοιτάξετε το site του IRS για να βεβαιωθείτε ότι δεν απαιτείται φορολογική δήλωση, αν το εισόδημα σας είναι κάτω από τα προαναφερθέντα όρια. Σαν εισόδημα λογίζεται ο μισθός από αμειβόμενη εργασία, οι τόκοι τραπεζικών καταθέσεων, η υπεραξία που προέρχεται από πώληση μετοχών ή ακινήτων κ.α. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι η υποχρέωση για φορολογική δήλωση στις ΗΠΑ δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα υπάρχει και χρηματική οφειλή προς την αμερικανική κυβέρνηση. Το λεγόμενο “foreign earned income exclusion” απαλλάσει από τη φορολόγηση ετήσιο εισόδημα από εργασία έως 102,100 δολάρια που προέρχεται από πηγές εκτός ΗΠΑ, υπό προϋποθέσεις. Επίσης, φόροι που πληρώθηκαν σε άλλες χώρες μπορούν να συνυπολογιστούν και να μειώσουν ή να εξαλείψουν τελείως τυχόν φορολογική οφειλή προς τις ΗΠΑ. Τέλος, Ελλάδα και οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει την “Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας μεταξύ Ελλάδας και Η.Π.Α.” που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μειώσει περαιτέρω τυχόν φορολογική οφειλή προς τις ΗΠΑ. Συνοψίζοντας λοιπόν, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ελλήνων με αμερικανική υπηκοότητα που ζουν και εργάζονται στην ελλάδα, η συμπλήρωση φορολογικής δήλωσης στις ΗΠΑ δεν συνεπάγεται και χρηματική οφειλή. Η προθεσμία για υποβολή φορολογικής δήλωσης στις ΗΠΑ για άτομα που μένουν μόνιμα εκτός ΗΠΑ είναι η 15 Ιουνίου του επόμενου έτους από το έτος για το οποίο γίνεται η δήλωση. Όσοι αμερικανοί δεν έχουν κάνει στο παρελθόν δηλώσεις όπως όφειλαν, θα πρέπει να κάνουν εκπρόθεσμα δηλώσεις για τα τελευταία τρια χρόνια. Τον τελευταίο καιρό οι αμερικανικές φορολογικές υπηρεσίες έχουν γίνει ιδιαίτερα αυστηρές με αυτά τα θέματα, και κάθε φορά που κάποιος αμερικανός πολίτης κάνει αίτηση για ανανέωση διαβατηρίου, ενημερώνονται αυτόματα οι φορολογικές υπηρεσίες για να ελέγξουν αν ο πολίτης είναι εντάξει με τις φορολογικές υποχρεώσεις του. Οπότε, μην παραξενευτείτε αν λάβετε ένα γράμμα από το IRS μερικούς μήνες μετά την ανανέωση του αμερικανικού διαβατηρίου σας. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο http://www.irs.gov/publications/p54/

Εκτός από την υποχρέωση για φορολογικές δηλώσεις στις ΗΠΑ, οι αμερικανικές αρχές έχουν επιβάλει και μια πρόσθετη υποχρέωση στους αμερικανούς πολίτες που διατηρούν τραπεζικούς λογαριασμούς εκτός ΗΠΑ με συνολικό υπόλοιπο άνω των 10,000 δολαρίων. Έτσι, όσοι αμερικανοί έχουν ή είναι συνδικαιούχοι ή διαχειρίζονται τραπεζικούς λογαριασμούς εκτός ΗΠΑ που αθροιστικά έχουν υπόλοιπο άνω των 10,000 δολαρίων σε οποιαδήποτε ημέρα του ημερολογιακού έτους, πρέπει να κάνουν τη δήλωση καταθέσεων γνωστή ως FBAR πριν την 15η Απριλίου του επομένου έτους (αλλά υπάρχει αυτόματη παράταση μέχρι 15 Οκτωβρίου). Οι ποινές για όσους δεν κάνουν τη δήλωση καταθέσεων FBAR είναι δρακόντειες και περιλαμβάνουν φυλάκιση έως πέντε χρόνια και πρόστιμο ίσο με έως το 50% του συνόλου των τραπεζικών καταθέσεων. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο σχετικό άρθρο ή στο http://www.irs.gov/Businesses/Small-Businesses-&-Self-Employed/Report-of-Foreign-Bank-and-Financial-Accounts-FBAR.